Khu vực ven Hồ Tây mới chỉ được phát triển từ cuối những năm 80 khi đất nước mở cửa với chính sách đổi mới kinh tế. Đầu thế kỷ 21, một con đường ven hồ được xây dựng để cho người Hà Nội – lần đầu tiên – được tiếp cận với mặt nước theo một vành đai khép kín.

Phần lớn cư dân và khách tham quan Hồ Tây có thể nhìn ngắm hồ lớn từ bờ này sang bờ kia, trong khi những người chơi môn đua thuyền có thể thưởng thức cuộc sống qua tiếng gió, tiếng nước trong một không gian thiên nhiên mênh mông. Hồ Tây là một kết cấu tự nhiên chứa nước, trong một vùng trước đây là đầm lầy, giáp với con sông Hồng đỏ nặng phù sa.

Hàng triệu lít nước được trữ trong vùng lòng hồ rộng gần 600ha. Hệ sinh thái của hồ thật đặc biệt với màu xanh ngắt của tảo, mặt nước của nó đổi màu thường xuyên trong ngày phản chiếu những biến động thời tiết, từ màu xanh thẳm giữa trưa hè đến màu xám mây mù những ngày chính đông, từ những tia nắng vàng đầu ngày đến những mảng cam sẫm khi chiều tà đổ hoàng hôn xuống hồ.

Các tay chèo nghiệp dư và cả các vận động viên chuyên nghiệp gần đây nhận thấy rõ nỗ lực của chính quyền thành phố. Khi họ đã giành rất nhiều sự quan tâm đến những hàng cây trồng dọc theo bờ hồ. Hoa nở hầu như bất kỳ lúc nào trong năm với những màu sắc, hình dạng và hương thơm khác nhau.

Bằng lăng tím, muồng hoàng yến, phượng vĩ, xoan trắng thay nhau nở từ xuân sang hè. Lộc vừng trải những cánh và nhụy đỏ liu xiu trên mặt hồ phẳng lặng cạnh những ngôi đền linh thiêng mang lại cho các tay đua thuyền cảm giác đặc biệt thơm ngát và thư thái.

Những cây cao niên như sake, xoài chỉ có thể nhìn thấy hoa của chúng từ ngoài mặt hồ với những tán lá dày ôm lấy những chùm hoa vàng và trắng. 7 cây hoa gạo linh thiêng ở bán đảo Tây Hồ được gắn với truyền thuyết về cội rễ của dân tộc Việt Nam: Lạc Long Quân gửi 7 người con hùng dũng nhất đi cai quản và bảo vệ những vùng đất xa xôi nhất của đất nước.

Phía bắc của hồ là vùng đất trồng hoa sen nổi tiếng nhất Hà thành, bởi hương vị đặc sắc của hoa được dùng để ướp một loại trà đặc biệt, mà trước đây chỉ dành cho văn hóa cung đình Thăng Long.

Trà ướp sen Hồ Tây nổi tiếng khắp trong và ngoài nước không chỉ bởi độ hiếm có, mà còn bởi tốt cho sức khỏe, và đặc biệt nhất bởi câu chuyện về quy trình tẩm ướp kỳ công, một phần tạo nên lối sống tao nhã của người Hà Nội cả ngàn năm nay.

Mùa sen thường ngắn, nên khi ấy đầm sen hấp dẫn những nam thanh nữ tú, tha hồ mặc diện đến đua nhau chụp hình và may mắn sẽ mua được bó sen tươi Hồ Tây, được hái lúc tinh mơ. Một vài phó nháy sẽ không quên tranh thủ đưa những tay chèo thuyền mải mê dưới nước vào khung hình của mình.

Khi những mái chèo khua trên mặt nước phẳng lặng gần như tuyệt đối, gặp đàn cá quẫy đuôi chạy rào rào tránh xa con thuyền thon nhẹ như lá tre, nhưng lại đang lướt đi mạnh mẽ, chúng còn vội vã nhảy cả qua lòng thuyền và mái chèo làm bắn tung tóe nước hồ lên đội đua.

Một số chuyên gia còn cho rằng chính nhờ hàng trăm vận động viên đua thuyền mỗi ngày, khua hàng vạn đường chèo mà hệ sinh thái trong lòng Hồ Tây được sục thêm oxy.

Đây đó, những người đánh bắt cá đang thả lưới và vung cần câu theo cách tự nhiên của làng quê ven hồ bao đời. Mấy người già không thể bỏ thói quen bơi giữa hồ sâu với những cái phao tự tạo, chai nhựa, thùng xốp như cách những người hàng xóm các làng ven hồ vẫn làm quen nhau trong hàng trăm năm qua.

Các tay thuyền chèo phải rất thận trọng quan sát những nhóm người đi bơi để tránh họ. Một ai đó còn luyện giọng sáng sớm trên một góc hồ tĩnh lặng. Có một bác về hưu còn sắm thuyền kayak để ra hồ tập hát lại những hành khúc chiến tranh một thời.

Những người dân chài lưới vẫn thường đánh về các loại cá, tôm, ốc để gia đình làm những món khoái khẩu, mời dụ khách thập phương thưởng thức món ăn địa phương sau khi đi viếng đền, chùa.

Những người bán hoa dạo dọc đường Quảng Bá, Nguyễn Đình Thi ven hồ với giỏ hoa sau xe đạp vẫn làm mê mẩn những du khách nước ngoài, những nhiếp ảnh gia nghiệp dư đi cùng các nam thanh, nữ tú yêu sự lãng mạn và nỗi nhớ một thời xa xưa của người Hà Nội.

Không đâu có thể sánh với Hồ Tây về sự đa dạng văn hóa, và những cảnh sắc còn đặc biệt hơn khi ai đó được cảm nhận chúng từ những chiếc thuyền thanh mảnh lướt trên mặt nước giàu trăm sắc thái.